De meest voorkomende symptomen van hart- en vaatziekten

Aurora van de Loo
30 augustus 2022
5 min

Een nieuwe publicatie in Circulation schetst de meest voorkomende symptomen van zes hart- en vaatziekten (HVZ). In deze wetenschappelijke verklaring van de American Heart Association (AHA) wordt aangegeven dat symptomen vaak overlappen tussen aandoeningen en kunnen verschillen over tijd en tussen mannen en vrouwen.

Pijn op de borst is het meest voorkomende en herkenbare symptoom van een hartaanval. Minder bekende symptomen zijn echter dyspneu, vermoeidheid, zweten, misselijkheid en licht gevoel in het hoofd en worden atypisch genoemd.1 Volgens een eerdere publicatie kan dit te wijten zijn aan het feit dat er te weinig vrouwen zijn opgenomen in de klinische studies waarvan deze symptoomlijsten zijn afgeleid.2

In de huidige publicatie worden de symptomen uitgewerkt van zes hart- en vaatziekten (HVZ): hartaanval, hartfalen, hartklepaandoeningen, beroerte, hartritmestoornissen, en perifere slagader- en aderaandoeningen. Daarbij wordt ook ingegaan op symptomen over de tijd en sekseverschillen.1

Hartaanval

Acuut coronair syndroom (ACS) is een term die verwijst naar elke hartaandoening die wordt veroorzaakt door een plotseling verlies van bloedtoevoer naar het hart. Het meest voorkomende symptoom van ACS, met name een hartaanval, is pijn op de borst welke kan uitstralen naar de kaak, schouder, arm of bovenrug. Dyspneu, zweten of koud zweet, ongewone vermoeidheid, misselijkheid en licht gevoel in het hoofd komen daarnaast het vaakst voor.
Vrouwen hebben een grotere kans dan mannen om naast pijn op de borst meerdere symptomen te melden.1

Hartfalen

Dyspneu is een kenmerk van hartfalen.
Vroegtijdige symptomen, kunnen bestaan uit maag- en darmklachten (zoals maagklachten, misselijkheid, braken en gebrek aan eetlust) en vermoeidheid (resulterend in inspanningsintolerantie). Andere symptomen zijn insomnia en slaapproblemen, pijn (op de borst) en stemmingsstoornissen (voornamelijk depressie en angst). Daarnaast zijn cognitieve stoornissen (brain fog oftewel hersenmist en geheugenproblemen) vaak voorkomend.
Vrouwen met hartfalen melden een grotere verscheidenheid aan klachten, hebben vaker depressies en angststoornissen en melden een lagere kwaliteit van leven in vergelijking met mannen met hartfalen. Vrouwen hebben vaker dan mannen verschillende klachten waaronder ook een hogere intensiteit van pijn (in andere delen van het lichaam, niet alleen pijn op de borst).
Oudere volwassenen ervaren over het algemeen minder dyspneu in vergelijking met jongere volwassenen.1

Hartklepaandoeningen

Hartklepaandoeningen zijn een frequente oorzaak van hartfalen, met symptomen die over het algemeen niet te onderscheiden zijn van andere oorzaken voor hartfalen.
In milde gevallen van hartklepaandoeningen kunnen mensen jarenlang geen klachten hebben, gevolgd door een periode van progressieve symptomen, als gevolg van de kleplaesie zelf of secundaire myocardiale remodellering en disfunctie.
Vrouwen met aortastenose melden bij progressie vaker dyspneu en inspanningsintolerantie en hebben een grotere kans om fysiek kwetsbaar te zijn dan mannen. Ze hebben vaker lagere scores op de New York Heart Association Functional Classification (een standaardclassificatiesysteem voor hartfalen). Mannen met klepaandoeningen melden vaker pijn op de borst dan vrouwen met klepaandoeningen.1

Beroerte

Een beroerte veroorzaakt doorgaans herkenbare symptomen die onmiddellijke medische hulp vereisen. Om deze symptomen te herkennen bestaat het acroniem F.A.S.T. welke staat voor Face, Arm, Speech, Time. In het Nederlands vertaald is dit 'GAST': Gezicht, Arm, Spraak en Tijd. Andere symptomen van een beroerte zijn verwardheid, duizeligheid, verlies van coördinatie of evenwicht en visuele veranderingen.
Vrouwen die een beroerte meemaken hebben meer kans om zich te presenteren met niet-focale symptomen (bijvoorbeeld hoofdpijn en coma/stupor) dan mannen.
Na een beroerte kunnen sommige symptomen blijven bestaan en voortdurende zorg vereisen. Ook moet dan gekeken worden of er sprake is van angst, depressie, vermoeidheid en pijn. De post-stroke pijn kan pas maanden later optreden.1

Hartritmestoornissen

Ritmestoornissen (aritmieën) hebben hartkloppingen als kenmerkend symptoom (het waarnemen van de hartslag als onregelmatig, snel, fladderend of stotterend). Dit geldt ook voor de meest voorkomende aritmie; atriumfibrilleren (AF) welke zich ook kan presenteren met vermoeidheid, dyspneu en duizeligheid als niet-specifieke symptomen.
Patiënten met nieuw beginnend AF presenteren zich vaak asymptomatisch of met niet-specifieke symptomen; vermoeidheid, dyspneu en duizeligheid zijn daarbij het vaakst voorkomend en pijn op de borst, duizeligheid, presyncope/syncope en angst minder vaak voorkomend.
Vrouwen en jongere volwassenen met AF hebben vaker last van hartkloppingen, terwijl mannen vaker geen symptomen hebben.
Oudere volwassenen hebben meer kans op niet-specifieke of geen symptomen.
Verschillen in symptomen zijn ook gevonden bij volwassenen met een donkere huidskleur. Deze volwassen ervaren meer hartkloppingen, dyspneu, inspanningsintolerantie, duizeligheid en ongemak op de borst in vergelijking met mensen die Spaans of blank zijn.1

Perifere slagader- en aderaandoeningen

Perifere vaatziekten en de bijbehorende symptomen kunnen ontstaan door arteriële of veneuze pathologie. We spreken dan over perifere slagader- of aderaandoeningen.
Patiënten met de arteriële variant kunnen geen symptomen hebben of het klassieke symptoom van claudicatio ontwikkelen (pijn in een of beide kuitspieren die optreedt tijdens het lopen en afneemt als men rust). Niet-klassieke symptomen, te weten pijn in andere delen van de benen na inspanning, zijn echter de meest voorkomende symptomen. Symptomen worden bij deze slagaderaandoening in verband gebracht met een verhoogd risico op een hartaanval en beroerte, waarbij mannen een hoger risico lopen dan vrouwen. Depressie komt vaak voor, vooral bij ernstiger vaatlijden, vrouwen en mensen die ouder zijn of tot verschillende raciale en etnische groepen behoren.
Bij de veneuze variant van perifeer vaatlijden kan, net als bij de arteriële variant, sprake zijn van wel of geen symptomen. Typische symptomen zijn pijn in de benen, een zwaar of gespannen gevoel in de benen, vermoeidheid, kramp, rustelozebenensyndroom en huidirritatie. Volwassenen jonger dan 65 jaar zouden vaker pijn, een zwaar gevoel in de benen en vermoeidheid ervaren dan oudere volwassenen. Bij de aderaandoening hebben patiënten soms symptomen terwijl er geen zichtbare tekenen van de aandoening zijn.
Sekseverschillen bij ader- en slagaderaandoeningen worden vooral gezien bij de arteriële variant. Vrouwen hebben vaker de niet-klassieke symptomen (pijn in andere delen) of helemaal geen symptomen en diagnose wordt bemoeilijkt door comorbide aandoeningen. Er wordt daarnaast ten onrechte gedacht dat deze variant vaker bij mannen voorkomt. Vrouwen met een slagaderaandoening hebben een snellere achteruitgang, slechtere kwaliteit van leven en meer last van depressie.1

Afsluitend

Het is belangrijk om te realiseren dat symptomen van HVZ niet statisch zijn en in de loop van de tijd kunnen variëren in voorkomen of ernst. Daarnaast dient men rekening te houden met geslacht, ras of etniciteit.
Bij meerdere van de genoemde HVZ blijkt sprake te zijn van depressie en/of angst bij de patiënt. Cognitieve problemen, bijvoorbeeld na een beroerte, kunnen van invloed zijn op hoe en of symptomen worden ervaren of opgemerkt. Aangeraden wordt om stemming en cognitieve symptomen dan ook gedurende het ziekteverloop te meten.
Er is meer informatie nodig over de relatie tussen symptomen en klinische gebeurtenissen, evenals de onderliggende HVZ-pathogenese. Ondanks beperkingen in meting en complexiteit in hoe ze worden ervaren, hebben symptomen een duidelijke relevantie voor de diagnose, monitoring en behandeling van HVZ-ziekten.1

Referenties

  1. Jurgens CY, et al. Circulation. 2022; https://doi.org/10.1161/CIR.0000000000001089
  2. Wenger NK, et al. Circulation. 2022; https://doi.org/10.1161/CIR.0000000000001071

Deel blog: